“Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх ёс суртахууны талаарх үгтэй холбоотойгоор бид ямар зүйлсийг ярилцсан бэ? Нэгтгэн дүгнэцгээе. Энэ үгийн мөн чанар нь ёс суртахууны талаарх бусад үгийн мөн чанартай адилхан. Тэдгээр нь бүгд эрх баригч анги болон нийгмийн уур амьсгалд үйлчилдэг—хүн чанарын үүднээс тэдгээр үгийг дэвшүүлээгүй. Ёс суртахууны эдгээр судар нь эрх баригч анги болон нийгмийн уур амьсгалд үйлчилдэг гэж хэлэх нь Бурханд итгэх итгэлдээ та нарын ойлгох ёстой, хүрч чадах зүйлийн цар хүрээнээс зарим талаар хол давсан байж болох ч улс төр, нийгмийн шинжлэх ухаан, хүний сэтгэлгээний талаар бага зэрэг мэддэг хүмүүсийн хувьд энэ нь тодорхой хэмжээнд хүрэх боломжтой зүйл юм. Хүн чанарын үүднээс, өөрөөр хэлбэл, өөрийнхөө үзэл бодлын үүднээс чи ийм зүйлстэй хэрхэн харьцах ёстой вэ? Жишээлбэл, Бурханд итгэснийхээ төлөө чи өмнө нь баривчлагдаж, шоронд хоригдож, тамлуулсан гэе. Агуу улаан луу чамайг хэдэн өдөр, шөнийн турш унтуулалгүй, хагас үхлүүт болтол чинь тарчлаан зовоожээ. Чи эрэгтэй, эмэгтэй эсэхээс үл хамааран бие, сэтгэл чинь бүх төрлийн харгислал, тарчлаан амсаж, бас тэр диаволууд элдэв янзын бузар, доромж үг хэлээр чамайг гутаан доромжилж, тохуурхаж, дайрч давшиллаа. Энэ тарчлааныг амссаны дараа чи энэ улс орон, энэ засгийн газрын талаар юуг мэдрэх вэ? (Үзэн ядалт.) Энэ нь нийгмийн энэ тогтолцоог үзэн ядах, эрх баригч энэ намыг үзэн ядах, энэ улс орныг үзэн ядах үзэн ядалтыг төрүүлнэ. Төрийн цагдааг харах бүрд чамд асар их хүндлэх мэдрэмж төрдөг байсан ч тэдний хавчлага, тарчлаан, доромжлолыг амссаны дараа хуучны тэр хүндлэлийн мэдрэмж үгүй болж, зүрх сэтгэл чинь үзэн ядалт гэх хоёрхон үгээр дүүрдэг. Тэдний хүн чанаргүй байдлыг үзэн ядаж, илт ёс суртахуунгүй байдлыг нь үзэн ядаж, адгуус амьтан шиг, диавол Сатан шиг авирлаж байгааг нь үзэн яддаг. Хэдийгээр чи төрийн цагдаа нарт тамлуулж, бузарлуулж, гутаан доромжлуулснаар асар их зовсон ч тэдний үнэн төрхийг харж, тэд бүгдээрээ хүний арьс нөмөрсөн араатан, үнэнийг үзэн яддаг, Бурханыг үзэн яддаг диаволууд гэдгийг харсан учраас тэднийг үзэн ядах сэтгэлээр дүүрдэг. Энэ нь хувийн үзэн ядалт юм уу хувийн гомдол биш, харин тэдний ёрын муу мөн чанарыг тодорхой харсны үр дүн юм. Энэ нь чиний төсөөлсөн, дүгнэн бодсон, эсвэл тодорхойлсон зүйл биш, харин тэд чамайг гутаан доромжилж, бузарлаж, хяхан хавчсан тэр бүх дурсамж—тэр дундаа тэдний бүхий л ааш аяг, үйлдэл, үг—зүрх сэтгэлийг чинь үзэн ядалтаар дүүргэдэг. Энэ нь хэвийн үү? (Тийм.) Үзэн ядалтаар дүүрсний дараа хэн нэгэн хүн чамд “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай. Битгий үзэн ядаж амьдар. Үзэн ядалтыг арилгах нь үүнийг шийдвэрлэх хамгийн сайн арга зам” гэж хэлбэл үүнийг сонсоод чамд ямар мэдрэмж төрөх вэ? (Зэвүүцнэ.) Зэвүүцэхээс өөр яах билээ? Тэгвэл Надад хэл дээ, энэ үзэн ядалтыг арилгах боломжтой юу? (Үгүй.) Үүнийг арилгах боломжгүй. Эвлэршгүй үзэн ядалтыг хэрхэн арилгаж болох вэ? Хэрвээ хэн нэгэн хүн үзэн ядалтаа орхи гэж чамайг ятгахын тулд “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх үгийг ашиглавал чи үзэн ядалтаа орхиж чадах уу? Чи ямар хариу үйлдэл үзүүлэх вэ? Эхний хариу үйлдэл гэвэл чи: “Энэ ‘Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай’ гэдэг чинь хий дэмий утгагүй үг, хөндлөнгийн ажиглагчдын хэлдэг хариуцлагагүй үг! Уламжлалт соёлын үзэл санаа, үзэл бодлыг тараадаг энэ хүмүүс Христэд итгэгчид болон сайн хүмүүсийг өдөр бүр хяхан хавчдаг—тэд эдгээр үгэнд хязгаарлагдаж, нөлөөнд нь автдаг уу? Тэд эцсийн ганц хүнийг хөөн зайлуулж, устгах хүртлээ зогсохгүй! Тэд бол баг зүүсэн диавол Сатан. Тэд хүмүүсийг амьд ахуйд нь харгислаад, үхсэнийх нь дараа өрөвдсөн цөөн хэдэн үг хэлж, хүмүүсийг төөрөлдүүлдэг. Тэгэх нь айхавтар хорлонт муу хэрэг биш үү?” гэж хэлнэ. Чи ийм хариу үйлдэл үзүүлж, ийм зүйлийг мэдрэх биш үү? (Тэгнэ.) Чамд гарцаагүй ингэж санагдаж, чамайг ятгахыг оролдсон хэнийг ч үзэн ядна, бүр түүнийг харааж зүхэхийг хүсэхдээ тулна. Гэхдээ зарим хүн ойлгодоггүй. Тэд: “Чи яагаад ингэж байгаа юм бэ? Энэ чинь үзэн ядаж байгаа хэрэг биш үү? Энэ чинь заналтай биш үү?” гэж хэлдэг. Энэ нь хөндлөнгийн ажиглагчдын хариуцлагагүй үг юм. Чи: “Би бол хүн, надад нэр төр, ёс жудаг байгаа, гэхдээ тэд намайг хүн гэж үзээгүй. Харин ч тэд надад амьтан шиг, эсвэл араатан шиг хандаж байгаа нь ёс жудаг, нэр төрийг минь асар их сэвтээж байна. Тэд л заналтай байгаа юм биш үү? Чи тэдний заналт байдлыг үг дуугүй хүлээн зөвшөөрдөг мөртөө бид тэднийг эсэргүүцэж, үзэн ядах үед биднийг буруутгадаг. Тэгвэл яагаад тэгж байгаа юм бэ? Чи л хорон муу байгаа юм биш үү? Тэд бидэнд хүн шиг ханддаггүй, биднийг тамладаг ч чи бидэнд хүний ёс суртахууныг баримтал, мууг сайнаар хариул гэж хэлсэн хэвээр байна. Чи зүгээр л утгагүй юм ярьж байгаа биш үү? Хүн чанар чинь хэвийн үү? Чи бол хуурамч, хоёр нүүртэн. Чи туйлын заналтай төдийгүй бас хорон муу, ичгүүр сонжуургүй!” гэж хариулна. Тиймээс хэн нэгэн хүн чамайг тайтгаруулж, “Мартаж үз, энэ бол болоод өнгөрсөн явдал, битгий гомдол тээ. Хэрвээ үргэлж ийм өчүүхэн зан гаргавал эцэст нь чи л шархална шүү дээ. Хүмүүс үзэн ядалтыг орхиж сурч, боломжтой үедээ өршөөж уучлахыг хэрэгжүүлэх ёстой” гэж хэлбэл чи тэрийг юу гэж бодох вэ? Чи “Хятадын энэ бүх уламжлалт соёл бол зүгээр л хүмүүсийг төөрөлдүүлж, хянахын тулд эрх баригч ангийн ашигладаг хэрэгсэл. Тэд өөрсдөө эдгээр үзэл санаа, үзэл бодолд хэзээ ч хязгаарлагддаггүй, харин өдөр бүр хүмүүсийг төөрөлдүүлж, харгисаар зовоодог. Нэр төр, ёс жудагтай хүн би тэдний дураар адгуус амьтан юм уу араатан мэт тохуурхуулж, харгислуулсан. Би тэдний өмнө өчнөөн их доромжлуулж, гутаалгаж, тамлуулж, нэр төр, ёс жудгаа булаалгасан болохоор бүр хүн шиг ч харагддаггүй. Гэтэл чи ёс суртахууны талаар ярина гэнэ ээ? Ийм сүртэй сонсогдох зүйл ярьдаг чи хэн юм бэ? Нэг удаа доромжлуулсан минь хангалттай биш гэж үү, чи намайг дахиад доромжилмоор байна уу? Би яавч энэ үзэн ядалтыг орхихгүй!” гэж бодох биш үү? Энэ нь хэвийн хүн чанарын илрэл мөн үү? (Мөн.) Энэ бол хэвийн хүн чанарын илрэл. Зарим хүн: “Энэ бол хэвийн хүн чанарын илрэл биш, энэ нь үзэн ядалтыг төрүүлж байгаа хэрэг” гэж хэлдэг. Энэ тохиолдолд энэ хүний зан авир, энэ үзэн ядалт хэнээс шалтгаалсан бэ? Чи мэдэх үү? Хэрвээ тэднийг агуу улаан луу харгисаар хяхан хавчаагүй бол тэд ингэж авирлах байсан уу? Тэд хавчигдсан бөгөөд зүгээр л бодлоо ярьж байна—энэ нь яахаараа үзэн ядалтыг төрүүлдэг билээ? Сатанлаг дэглэм хүмүүсийг ингэж хяхан хавчдаг хэр нь хүмүүст бодол санаагаа илэрхийлэхийг ч зөвшөөрдөггүй гэж үү? Сатан хүмүүсийг хяхан хавчдаг мөртөө амыг нь хамхихыг хүсдэг. Үзэн ядахыг, эсвэл эсэргүүцэхийг зөвшөөрдөггүй. Тэр нь ямар гээч шалтгаан бэ? Хэвийн хүн чанартай хүмүүс дарангуйлал, мөлжлөгийг эсэргүүцэх ёстой биш гэж үү? Тэд зүгээр л хүлцэнгүйгээр захирагдах ёстой юу? Сатан хүн төрөлхтнийг олон мянган жилийн турш завхруулж, хорлосон. Итгэгчид үнэнийг ойлгомогцоо сэрж, Сатаныг эсэргүүцэж, илчилж, үзэн ядаж, хаях ёстой. Энэ бол хэвийн хүн чанар бөгөөд тун жам ёсны, үндэслэлтэй хэрэг. Энэ нь хэвийн хүн чанарын хийж чаддаг байх ёстой сайн, зөв шударга үйл бөгөөд Бурхан үүнийг магтдаг.

Аль ч талаас нь харлаа гэсэн “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” хэмээх ёс суртахууны талаарх үг нь маш хүнлэг бус, жигшүүртэй юм. Энэ нь өөрсдийнх нь ёс жудаг, нэр төр, хүний эрхийг яаж ч дайрч давшилж, доош хийж, гэмтээсэн бай, аливаа шударга бус харилцааг битгий эсэргүүц, харин зүгээр л хүлцэнгүй захирагд гэж захирагдагч ангийн хүмүүст хэлдэг. Тэд хариугаа авах нь бүү хэл, өшөө авах ёсгүй, эсвэл үзэн ядсан зүйл бодох ёсгүй, харин боломжтой үедээ заавал өршөөж уучилж байх ёстой. Энэ нь хүнлэг бус биш гэж үү? Энэ нь илт хүнлэг бус юм. Захирагдагч анги буюу эгэл ардуудаас энэ бүхнийг хийж, ийм ёс суртахуунтайгаар биеэ авч явахыг шаарддаг юм чинь эрх баригч ангийн ёс суртахуун энэ шаардлагаас давах ёстой биш үү? Тэд үүнийг хийх үүргийг бүр ч их хүлээх ёстой биш үү? Тэд үүнийг хийсэн үү? Хийж чадах уу? Тэд өөрсдийгөө хязгаарлаж, хэмжихийн тулд энэ үг хэллэгийг ашигласан уу? Тэд өөрсдийн ард түмэн, өөрсдийнхөө захирдаг хүмүүст хандахдаа энэ үг хэллэгийг хэрэглэсэн үү? (Үгүй.) Тэд хэзээ ч үүнийг хийгээгүй, зүгээр л энэ нийгэм, энэ улс орон, эсвэл эрх баригч ангийг дайсагнан үзэж болохгүй, нийгэмд эсвэл нийгмийн бүлэг дотроо ямар ч шударга бус хандлагыг туулсан, бие махбод, сэтгэл санаа, сүнсээрээ хэчнээн ч их зовсон, боломжтой үедээ уучилж өршөөж сурах ёстой гэж л ард түмэндээ хэлдэг. Эсрэгээрээ хэрвээ эгэл жирийн хүмүүс—тэдний нүдээр бол эгэл ардууд—өөрсдөд нь “үгүй” гэж хэлж, эсвэл эрх баригч ангийн байр суурь, засаглал, эрх мэдлийн талаар өөр санал бодол, дуу хоолойгоо илэрхийлбэл тэднийг хатуу чанд хянаж, тэр ч бүү хэл хатуу шийтгэнэ. Энэ нь “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэсэн үгийг ард түмэнд сурталчилдаг эрх баригч ангид байх ёстой ёс суртахуун мөн үү? Захирагдагч ангийн эгэл жирийн ардуудын дунд өчүүхэн төдий асуудал, өчүүхэн төдий өөрчлөлт гарвал, эсвэл ард түмэн бодол санаагаараа өөрсдийг нь үл ялиг эсэргүүцэх л юм бол тэд бага дээр нь болиулна. Тэд хүмүүсийн зүрх сэтгэл, оюун санааг хянадаг бөгөөд буулт хийлгүйгээр өөрсдөд нь захирагд гэж хүмүүсийг хүчилдэг. Яг л “Хаан түшмэддээ үхэхийг тушаавал тэд үхэхээс өөр сонголтгүй”, “Тэнгэрийн доорх бүх газар хаанд харьяалагддаг, дэлхий ертөнцийн бүх ард түмэн хааны харьяат албатууд” гэдэг шиг. Эцсийн эцэст эрх баригчийн хийж буй юм бүхэн зөв бөгөөд ард түмэн түүнд хууртаж, хянуулж, доромжлуулж, түүгээр тоглуулж, дэвслүүлж, эцэст нь түүнд залгиулах ёстой; эрх баригч анги юу ч хийсэн бай тэдний зөв, харин хүмүүс амьд байгаа цагтаа дуулгавартай иргэд байх ёстой бөгөөд хаанд үнэнч бус байж болохгүй. Хаан хэчнээн муу байлаа ч, засаглал нь хэчнээн муу байлаа ч эгэл жирийн хүмүүс “үгүй” гэж хэлэх ёсгүй, эсэргүүцэх бодол өвөрлөх ёсгүй, туйлын дуулгавартай дагах ёстой. Нэгэнт “дэлхий ертөнцийн бүх ард түмэн хааны харьяат албатууд” буюу хааны захирдаг эгэл жирийн ардууд нь хааны харьяат албат тул “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх үгийг хаан нь энгийн ардуудад үлгэрлэх ёстой биш үү? Эгэл жирийн ардууд мунхаг, мэдлэггүй, мэдээлэлгүй, хуулийг ойлгодоггүй учраас ихэвчлэн хууль бус, гэмт хэргийн чанартай зүйл хийдэг. Тэгвэл тэр хаан “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх үгийг хамгийн түрүүнд хэрэглэх хүн байх ёстой биш үү? Эгэл жирийн хүмүүсийг үр хүүхэд шигээ өршөөж уучилдаг байх нь хааны хийх ёстой зүйл биш үү? Хаан ч бас тийм уужим сэтгэлтэй байх ёстой биш үү? (Тийм ээ.) Тэгвэл хаан өөртөө ийм шаардлага тавьдаг уу? (Үгүй.) Хаад шашны итгэл бишрэлийг дарах тушаал өгөхдөө “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх үгийг даган мөрдөхийг өөрсдөөсөө шаардсан уу? Цэрэг, цагдаа нь Христэд итгэгчдийг харгисаар хавчиж, тамлаж байх үед тэд засгийн газраасаа “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” гэх үгийг даган мөрдөхийг шаардсан уу? Тэд засгийн газраасаа, эсвэл цагдаагийн хүчнээсээ огт ингэж шаардаагүй. Харин ч шашны итгэл бишрэлийг сайтар нухчин дар гэж засгийн газар, цагдаагийн хүчнээ шавдуулж, хүчилсэн бөгөөд тэр ч байтугай “ямар ч ял шийтгэл хүлээхгүйгээр тэднийг үхтэл нь зод”, “чимээ гаргалгүйгээр тэднийг устга” гэх утгатай тушаал гаргаж байсан нь ёрын муу энэ ертөнцийн хаад бол диаволууд, тэд бол диавол хаад, Сатан гэдгийг харуулдаг. Тэд түшмэлүүдэд л гал асаахыг зөвшөөрдөг ч ард түмэнд дэнлүү асаахыг ч зөвшөөрдөггүй. Ард түмэн өөрсдийнх нь эсрэг босох вий гэж эмээсэндээ тэд ёс суртахууны талаарх эдгээр уламжлалт үг хэллэгийг ашиглан ард түмнийг хүлж, хязгаарладаг. Тиймээс эрх баригч ангийнхан хүмүүсийг төөрөлдүүлэхийн тулд ёс суртахууны талаарх элдэв янзын үг хэллэгийг ашигладаг. Тэд ард түмний гар, хөлийг хүлж, хязгаарлаж, улмаар тэднийг өөрсдийнхөө захиргаанд байлгаж, эсэргүүцэл гаргуулахгүй байх цорын ганц зорилготой. Тэд ард түмнийг мунхруулж, мэхлэхийн тулд ёс суртахууны талаарх эдгээр онолыг ашиглан, ард түмнийг хуурдаг, ингэснээр тэд толгойгоо бөхийлгөн, дуулгавартай иргэд болдог. Эрх баригч анги яаж ч хүссэнээ хийж, ард түмнийг хөл дороо гишгэлж, хэчнээн ч их дарангуйлж, мөлжиж байсан, ард түмэн хүлцэнгүйгээр захирагдаж л болох бөгөөд огтхон ч эсэргүүцэж болохгүй. Үхэлтэй нүүр тулах үедээ ч ард түмэн зөвхөн зугтах сонголт хийж л чадна. Тэд эсэргүүцэж чадахгүй, эсэргүүцэх бодол тээж бүр ч зүрхлэхгүй. Дуулгавартай иргэн гэдгээ харуулах, мөн хааны захиргаанд үргэлж захирагдаж, хаанд үүрд үнэнч байна гэдгээ харуулах зорилгоор тэд зээтүү, хадуур харж ч, хажуудаа байлгаж ч болохгүй, бүр тонгорог, хумсны хутга биедээ авч явж ч болохгүй. Тэдний үнэнч зан хэр их байх ёстой вэ? “Ард түмний хувиар бид өөрсдийн хааныг хянаж, хязгаарлахын тулд уламжлалт соёлын үзэл санаа, үзэл бодлыг ашиглах ёстой” гэж хэн ч хэлж зүрхэлдэггүй, хаан нь ёрын мууг үйлдэж байгааг олж мэдэх үедээ өчүүхэн төдий ч болов зөрөлдсөн санал хэлж зүрхэлдэггүй, эс тэгвээс тэд алуулна. Эрх баригч нь өөрийгөө ард түмний хаан гэж үзээд зогсохгүй, бас ард түмнийг захирагч, хянагч гэж үздэг нь ойлгомжтой. Хятадын түүхэнд эдгээр эзэн хаан өөрсдийгөө “Тяньзы” гэж нэрлэж байсан. “Тяньзы” гэдэг нь юу гэсэн утгатай вэ? Энэ нь тэнгэр огторгуйн хүү буюу товчоор “Тэнгэрийн Хүү” гэсэн үг юм. Тэд яагаад өөрсдийгөө “Газрын Хүү” гэж нэрлээгүй вэ? Хэрвээ тэд газар дэлхийд төрсөн юм бол газрын хөвгүүд байх ёстой, газар дэлхийд төрсөн нь ойлгомжтой байхад яагаад өөрсдийгөө “Тэнгэрийн Хүү” гэж нэрлэдэг юм бэ? Өөрсдийгөө Тэнгэрийн Хүү гэж нэрлэхийн зорилго нь юу байсан бэ? Тэд бүх амьд зүйл болон энэ эгэл ардуудыг дорд үзэхийг хүссэн үү? Тэдний удирдах арга зам нь юунаас ч илүүтэйгээр эрх мэдэл, байр сууриар ард түмнийг хянах явдал байсан. Өөрөөр хэлбэл, тэд эрх мэдэлд хүрч, эзэн хаан болох үедээ ард түмний нуруун дээр зайдалж байгаагаа юман чинээ бодоогүй бөгөөд ард түмэн өчүүхэн төдий тээнэгэлзэх л юм бол цаазаар авхуулах эрсдэлтэй байв. “Тэнгэрийн Хүү” хэмээх энэ цол ингэж бий болсон юм. Хэрвээ эзэн хаан өөрийгөө Газрын Хүү гэж хэлсэн бол дорд байр суурьтай харагдана, хаанд байх ёстой гэж зарладаг сүр жавхлангүй байна, захирагдагч ангийг айлган сүрдүүлж ч чадахгүй. Тиймээс тэрээр шаардлагыг өндөрсгөж, өөрийгөө Тэнгэрийн Хүү гэж зарлаад, Тэнгэрийг төлөөлөхийг хүссэн юм. Тэр Тэнгэрийг төлөөлж чадсан уу? Түүнд тийм мөн чанар байсан уу? Хэрвээ хүн тийм мөн чанаргүй мөртөө Тэнгэрийг төлөөлөх гэж зүтгэвэл тэр нь дүр эсгэж буй хэрэг. Нэг талаар, энэ эрх баригчид Тэнгэр болон Бурханд дайсагнадаг, харин нөгөө талаар, өөрсдийн засаглалд дэм үзүүлэхийн тулд Тэнгэрийн Хүү мэт, Тэнгэрээс томилогдсон мэт дүр эсгэдэг. Энэ нь ичгүүр сонжуургүй биш үү? Эдгээр баримтаас харвал ёс суртахууны талаарх эдгээр янз бүрийн үг хэллэг нь хүмүүсийн хэвийн сэтгэлгээг хязгаарлаж, хөл гарыг нь хүлж, зан авирыг нь хязгаарлаж, тэр ч бүү хэл хэвийн хүн чанарын цар хүрээн дэх янз бүрийн бодол, үзэл санаа, илрэлийг нь хязгаарлахын тулд хүн төрөлхтний дунд түгсэн. Үүний гарал үүслийг харвал энэ нь нийгмийн сайхан уур амьсгал, нийгмийн ёс суртахууныг бүрдүүлэх зорилготой. Мэдээж энэ үр дүнд хүрснээр тэдгээр нь бас урт удаан хугацаанд засаглах гэсэн эрх баригч ангийн санаархалд үйлчилдэг. Гэхдээ тэд яаж ч засагласан, эцэстээ хохирогч нь хүн төрөлхтөн юм. Хүн төрөлхтөн уламжлалт соёлын эдгээр янз бүрийн үзэл санаа, үзэл бодолд хүлэгдэж, нөлөөнд нь автсан. Хүмүүс сайн мэдээ сонсож, Бурханы авралыг хүртэх боломжоо алдаад зогсохгүй, үнэнийг эрж хайж, амьдралын зөв замаар алхах боломжоо ч бас алдсан. Түүнчлэн эрх баригчдын хяналтан дор ард түмэн Сатанаас ирдэг олон янзын хор, тэрс үзэл, төөрөгдөл болон бусад сөрөг зүйлсийг хүлээн авахаас өөр аргагүй байдаг. Хүн төрөлхтний урт удаан түүхийн сүүлийн хэдэн мянган жилд Сатан мэдлэг түгээж, үзэл суртлын янз бүрийн онолыг дэлгэрүүлснээр хүн төрөлхтнийг сурган хүмүүжүүлж, ухуулж, төөрөлдүүлсэн бөгөөд үр дүнд нь хүмүүс хэдэн үеэрээ эдгээр үзэл санаа, үзэл бодлын нөлөөнд гүн гүнзгий автаж, хүлэгдсэн. Мэдээж Сатаны эдгээр үзэл санаа, үзэл бодлын нөлөөн дор хүмүүсийн завхарсан зан чанар эрчимжиж, улам ноцтой болсон. Өөрөөр хэлбэл, үүний үндсэн дээр хүмүүсийн завхарсан зан чанар тэжээгдэж, “дагтаршсан” бөгөөд хүмүүсийн зүрх сэтгэлд гүн үндэслэж, тэднийг Бурханыг үгүйсгэж, Бурханыг эсэргүүцэж, нүгэл рүү гүн живээд, үүнээсээ мултарч чадахгүй байхад хүргэсэн. “Цаазлах нь хүний толгойг өнхрүүлэхээс цаашгүй; боломжтой үедээ өршөөж уучилж бай” хэмээх ёс суртахууны талаарх энэ үгийн үүсэл, түүнчлэн энэ шаардлагыг дэвшүүлсэн зорилго, ёс суртахууны талаарх энэ үг үүссэнээс хойш хүмүүст учруулсан хор хохирол болон янз бүрийн бусад бүх талын тухайд гэвэл бид одоо энэ талаар нөхөрлөхгүй, та нар дараа нь цаг гарган өөрсдөө тунгаан бодож болно.

Хятадын ард түмэн уламжлалт соёл дахь ёс суртахууны талаарх үгийг мэддэггүй биш боловч эдгээр зүйл ганцхан шөнийн дотор хүмүүст нөлөөлдөггүй. Чи ийм нийгмийн орчинд амьдарч, уламжлалт соёл болон ёс суртахууны талаар ийм төрлийн үзэл суртлын боловсрол олж авсан, эдгээр зүйлийг мэддэг боловч энэ нь асар сөрөг нөлөө үзүүлж чадна гэж хэзээ ч бодож байгаагүй. Бурханд итгэж, үнэнийг эрэлхийлж, үнэн-бодит байдалд ороход чинь эдгээр зүйл хэр их саад болох вэ, эсвэл ирээдүйд алхах замд чинь хэр их нөлөөлж, саад учруулах вэ? Та нар эдгээр асуудлыг мэдэж байгаа юу? Та нар хүн төрөлхтнийг сурган хүмүүжүүлэхэд уламжлалт соёлын гүйцэтгэдэг чиг үүрэг, энэ нь яг юу болох, хүмүүс үүнд хэрхэн хандах ёстойг нэгд нэггүй ойлгохын тулд өнөөдрийн нөхөрлөсөн сэдвийг цааш нь тунгаан бодож, ялган таних ёстой. Дээр бидний нөхөрлөсөн эдгээр үг уламжлалт соёлын зүйлсийг ойлгоход чинь нэмэртэй, бас ашиг тустай. Мэдээж энэ ойлголт нь уламжлалт соёлын талаарх ойлголт төдийгүй бас Сатан хүмүүсийг завхруулсан тухай, Сатан хүн төрөлхтнийг завхруулдаг янз бүрийн арга зам, арга барил, тэр тусмаа хүмүүст төлөвшүүлдэг янз бүрийн үзэл бодол, түүнчлэн дэлхий ертөнц болон хүн төрөлхтөнд хандах янз бүрийн арга зам, арга барил, үзэл бодол, харах өнцөг, байр суурь гэх мэтийн тухай ойлголт юм. Уламжлалт соёлын зүйлсийг нэгд нэггүй ойлгосныхоо дараа та нарын хийх ёстой зүйл бол уламжлалт соёлын янз бүрийн үг хэллэг, үзэл бодлоос зүгээр л зайлсхийж, татгалзах явдал биш. Харин та нарын даган мөрдөж, баримталдаг ёс суртахууны талаарх үг хэллэгийн та нарт учруулсан хор хохирол, хязгаарлалт, хүлээс юу болохыг, биеэ авч явах талаарх бодол санаа, үзэл бодолд чинь, түүнчлэн Бурханы үгийг хүлээн авч, үнэнийг эрэлхийлэхэд чинь нөлөөлж, үймүүлж, саад болж, улмаар үнэнийг хүлээн авах, ойлгох, хэрэгжүүлэх, Бурханыг бүрэн дүүрэн, туйлын дуулгавартай дагахыг чинь саатуулахад тэдгээр нь ямар үүрэг гүйцэтгэснийг илүү нарийвчлан ойлгож, задлан шинжлэх ёстой. Эдгээр зүйл бол хүмүүсийн эргэцүүлж, мэдэж авах ёстой яг тэр зүйлс юм. Чи зүгээр л тэдгээрээс зайлсхийж, татгалзаж болохгүй, харин тэдгээрийг ялган таньж, нэгд нэггүй ойлгож чаддаг байх ёстой, ингэснээр чи уламжлалт соёлын эдгээр өнгөн дээрээ үнэмшилтэй, төөрөлдүүлсэн зүйлийг оюун ухаанаасаа бүрэн салгаж чадна. Ёс суртахууны талаарх зарим үг хэллэг чамд гүн суугаагүй байлаа ч гэсэн чиний сэтгэлгээ болон үзэлд хааяа хааяа гарч ирж, хэсэгхэн хугацаанд, эсвэл ганц нэг тохиолдолд чамайг үймүүлж бас л чадна. Хэрвээ чи тэдгээрийг тодорхой ялган таньж чаддаггүй бол зарим үг хэллэг, үзэл бодлыг нэлээд эерэг, үнэнд ойрхон гэж авч үзэх боломжтой хэвээр бөгөөд энэ нь тун төвөгтэй зүйл юм. Чиний сэтгэлд нэлээд таалагддаг ёс суртахууны талаарх тодорхой үг хэллэг байдаг. Чи зүрх сэтгэлдээ тэдгээртэй санал нийлээд зогсохгүй, бас тэдгээрийг олон нийтэд цацаж болно, хүмүүс тэрийг сонсох сонирхолтой бөгөөд эерэг зүйл хэмээн хүлээн авна гэж боддог. Эдгээр үг хэллэг бол чиний хувьд орхиход хамгийн хэцүү зүйл гэдэг нь гарцаагүй. Хэдийгээр чи тэдгээрийг үнэн гэж хүлээн зөвшөөрөөгүй ч зүрх сэтгэлдээ эерэг зүйл гэж хүлээн зөвшөөрдөг бөгөөд тэдгээр нь өөрийн мэдэлгүй зүрх сэтгэлд чинь үндэслэж, чиний амь болдог. Чамайг Бурханд итгэж, Бурханы илэрхийлсэн үнэнийг хүлээн авмагц эдгээр зүйл чамайг үймүүлж, үнэнийг хүлээн авахад чинь саад болохоор аяндаа гарч ирнэ. Эдгээр нь үнэнийг эрэлхийлэхэд хүмүүст саад болдог бүх зүйл юм. Хэрвээ чи тэдгээрийг тодорхой ялган таньж чадахгүй бол үнэнтэй андуурч, адилхан байр сууринд тавихад амархан бөгөөд энэ нь хүмүүст зарим нэг сөрөг нөлөө үзүүлэх боломжтой. Чи “Олсон мөнгөө халааслах хэрэггүй”, “Бусдад туслаад таашаал ав”, “Өөртөө хатуу, бусдад хүлээцтэй ханд” гэх мэт үгийг үнэн гэж үзээгүй, мөн тэдгээрийг өөрийнхөө ёс суртахууныг хэмжих стандарт гэж авч үзэхгүй, тэдгээрийг биеэ авч явах зорилгоо болгон эрэлхийлдэггүй байж болох ч энэ нь уламжлалт соёлын нөлөөнд автаж, завхраагүй гэсэн үг биш. Бас чи ялихгүй нарийн ширийнийг хайхардаггүй хүн болохоор олсон мөнгөө халааслах эсэхээ, эсвэл бусдад туслаад таашаал авах эсэхээ тоодоггүй байж магадгүй. Гэхдээ чи нэг зүйлийг ойлгож, тодорхой мэдэх ёстой: Чи ийм төрлийн нийгмийн орчинд, уламжлалт соёл болон үзэл суртлын боловсролын нөлөөн дор амьдардаг учраас хүн төрөлхтний сурталчилдаг эдгээр үгийг дагаж, ядаж л заримыг нь ёс суртахууныг хэмжих стандартаа болгох нь лавтай. Үүнийг чи анхааралтай эргэцүүлэх ёстой. Мөн чи “Олсон мөнгөө халааслах хэрэггүй”, “Бусдад туслаад таашаал ав” гэх мэт үгийг ёс суртахууныг хэмжих стандартаа болгон хэрэглэдэггүй байж болох ч зүрх сэтгэлийнхээ гүнд “Найзынхаа өмнөөс зовлон туулах” гэх мэт бусад үгийг тун эрхэм гэж боддог бөгөөд тэдгээр нь чиний амьдралд нөлөөлдөг итгэл үнэмшил болж, хүмүүс зүйлсийг харж, биеэ авч явж, үйлдэх хамгийн өндөр дээд шалгуур чинь болсон. Энэ нь юуг харуулдаг вэ? Хэдийгээр зүрх сэтгэлийнхээ гүнд чи уламжлалт соёлыг зориуд хүндэлж, дагадаггүй ч биеэ авч явах итгэл үнэмшил, биеэ авч явах арга зам, амьдралын зорилго, түүнчлэн чиний хөөцөлддөг амьдралын зорилгын зарчим, улаан шугам болон итгэл үнэмшил уламжлалт соёлоос огтхон ч ангид байдаггүй. Тэдгээр нь хүн төрөлхтний баримталдаг нинжин сэтгэл, зөв шударга байдал, ёс зүйтэй байдал, мэргэн ухаан, итгэл даахуйц байдлын үнэт зүйлээс, эсвэл хүн төрөлхтний сурталчилдаг ёс суртахууны зарим итгэл үнэмшлээс зайлсхийгээгүй—чи эдгээр хязгаарлалтаас огт зайлсхийгээгүй. Шулуухан хэлэхэд чи завхарсан хүн, амьд хүн бөгөөд хүний ертөнцийн хоолыг иддэг л бол чиний дагадаг биеэ авч явах байдал болон амьдралын зарчим уламжлалт соёлын ёс суртахууны эдгээр зарчим, итгэл үнэмшлээс цаашгүй. Та нар Миний хэлсэн энэ үгийг, Миний илчилсэн эдгээр асуудлыг ойлгох ёстой. Гэхдээ магадгүй чи өөрийгөө ийм асуудалтай биш гэж боддог болохоор Миний хэлснийг тоодоггүй. Үнэндээ үүнийг ухаарсан эсэхээс үл хамааран бүх хүнд ийм асуудал янз бүрийн хэмжээнд тулгардаг бөгөөд энэ нь Бурханд итгэж, үнэнийг эрэлхийлдэг хүмүүсийн анхааралтай эргэцүүлж, ойлгох ёстой зүйл юм.