Үнэн бол Бурханы Өөрийн амь юм; энэ нь Түүний зан чанар, Түүний мөн чанар, Түүний доторх бүхнийг төлөөлдөг. Хэрвээ чи, бага зэрэг туршлагатай байна гэдэг нь үнэнийг эзэмшинэ гэсэн үг гэж хэлдэг бол Бурханы зан чанарыг төлөөлж чадах уу? Чи үнэний тодорхой тал юм уу хэсгийн талаар жаахан туршлага, эсвэл гэрэлтэй байж болох боловч үүгээрээ бусдыг үүрд хангаж чадахгүй, иймээс олж авсан энэ гэрэл чинь үнэн биш; энэ ердөө хүмүүсийн хүрч чадах тодорхой түвшин юм. Энэ нь зүгээр л хүнд байх ёстой зүй зохистой туршлага, зүй зохистой ойлголт: үнэний талаарх бодитой туршлага болон мэдлэг юм. Туршлагад үндэслэсэн энэхүү гэрэл, гэгээрэл болон ойлголт нь хэзээ ч үнэнийг орлож чадахгүй; бүх хүн энэ үнэнийг бүрэн туулаад, туршлагаар олсон энэ ойлголтоо бүгдийг нь нийлүүлсэн ч гэсэн тэр ганц үнэний орыг эзэлж бас л чадахгүй. Урьд нь хэлж байсанчлан, “Үүнийг Би хүний ертөнцийн зарчмаар нэгтгэн дүгнэе: Хүмүүсийн дунд Намайг хайрладаг хэн ч үгүй.” Энэ бол үнэний үг; амьдралын жинхэнэ мөн чанар юм. Энэ нь хамгийн гүн гүнзгий зүйл; Бурханы Өөрийн илэрхийлэл юм. Чи үүнийг туулсаар байж болох бөгөөд гурван жилийн турш туулах юм бол өнгөц ойлголттой болно; долоо юм уу найман жил туулах юм бол бүр ч их ойлголт олж авах ч ойлголт чинь үнэний тэр нэг үгийг орлож хэзээ ч чадахгүй. Өөр хүн үүнийг хоёр жилийн турш туулсныхаа дараа жаахан ойлголттой болж магадгүй бөгөөд арван жил туулаад арай илүү гүн гүнзгий ойлголттой болж, насан туршдаа туулсныхаа дараа улам илүү ойлголттой болж магад—гэхдээ та хоёр олж авсан ойлголтоо нэгтгэсэн ч гэсэн—хэчнээн их ойлголт, хэдий их туршлага, хэр их ухаарал, хэдий их гэрэл, хэчнээн их үлгэр жишээтэй боллоо ч гэсэн—энэ бүхэн чинь үнэний тэр нэг үгийг орлож бас л чадахгүй. Өөрөөр хэлбэл, хүний амь үргэлж хүний л амь байх бөгөөд ойлголт чинь үнэнтэй, Бурханы санаа зорилготой, Бурханы шаардлагатай хэчнээн их нийцэж байх нь хамаагүй, үнэнийг орлож хэзээ ч чадахгүй гэж хэлж байна. Хүмүүс үнэнийг олж авсан гэж хэлэх нь тэдэнд зарим нэг бодит байдал байдаг, үнэний талаарх бага зэрэг ойлголт байдаг, Бурханы үгийн зарим бодит оролт байдаг, Бурханы үгийн талаарх зарим бодит туршлага байдаг, мөн тэд Бурханд итгэх итгэлдээ зөв зам дээр байдаг гэсэн утгатай. Бурханы цорын ганц үг л хүн насан туршдаа туулахад хангалттай байдаг; хүмүүс хэдэн насныхаа амьдралаар, эсвэл хэдэн мянган жилийн турш туулсан ч гэсэн ганц үнэнийг бүхэлд нь, нэгд нэггүй туулж мөн л чадахгүй. Хэрэв хүмүүс хэдхэн өнгөц үгс ойлгох төдий болсон атлаа үнэнийг олж авсан гэцгээж байвал энэ нь тэр чигээрээ, туйлын утгагүй үг болох бус уу? …

Хүмүүс үнэнийг ойлгож, үүнийг амиа болгон амьдрах үед энэ нь ямар амийг хэлдэг вэ? Энэ нь, амьдралаа Бурханы үгэнд үндэслэх тэдний чадварыг хэлдэг; энэ нь, тэд Бурханы үгийн талаар бодит мэдлэгтэй, үнэний талаар жинхэнэ ойлголттой гэсэн үг юм. Хүмүүс дотроо ийм шинэ амьтай болох үедээ Бурханы үг-үнэнд суурилан амьдарч, үнэний хүрээнд амьдарч байдаг. Хүмүүсийн амь үнэнийг мэдэж авч, туулахад төвлөрдөг бөгөөд үүнийг суурь болгоод тэрхүү цар хүрээнээс давахгүй байхад төвлөрдөг; үнэн-амийг олж авах тухай ярих үед энэ амийг хэлж байгаа юм. Үнэнийг амиа болгон амьдрах гэдэг нь үнэний амь чиний дотор байгаа хэрэг биш, мөн чи үнэнийг амиа болгон эзэмшиж, чи үнэн болж, дотоод амь чинь үнэний амь болсон ч юм биш; чи бол үнэн-амь мөн гэж хэлж бүр ч болохгүй. Эцсийн эцэст чиний амь хүний амь хэвээр байгаа. Зүгээр л хүн Бурханы үгээр амьдарч, үнэний мэдлэгийг эзэмшиж, үүнийг гүн гүнзгий түвшинд ойлгож чадна; энэ ойлголтыг чамаас булаан авч болохгүй. Чи эдгээр зүйлийг бүрэн дүүрэн туулж, ойлгон, тэдгээр нь маш сайн, эрхэм нандин гэдгийг мэдэрч, тэдгээрийг амьдралынхаа үндэс хэмээн хүлээн авч эхэлдэг; түүнчлэн чи эдгээр зүйлд найдан амьдардаг ба хэн ч үүнийг өөрчилж чадахгүй: Тэгвэл энэ нь чиний амь юм. Өөрөөр хэлбэл, чиний амь үнэний талаарх ойлголт, туршлага, ухаарал гэх эдгээр зүйлийг л агуулдаг ба чи юу ч хийлээ гэсэн амьдралаа эдгээрт үндэслэж, энэ цар хүрээнээс хэтрэхгүй, эсвэл эдгээр хил хязгаарыг давахгүй; чамд байх амь чухамдаа энэ юм. Бурханы ажлын эцсийн зорилго бол хүмүүсийг ийм амьтай байлгах явдал билээ. Хүмүүс үнэнийг хэчнээн сайн ойлгодог байсан ч гэсэн, тэдний мөн чанар хүн төрөлхтний мөн чанар хэвээр байх бөгөөд Бурханы мөн чанартай харьцуулахын аргагүй билээ. Учир нь хүмүүсийн үнэний туршлага эцэс төгсгөлгүй байдаг бөгөөд тэд үнэнийг бүрэн дүүрэн амьдран харуулах боломжгүй. Хүмүүс өөрсдийн олж авч чадах туйлын хязгаарлагдмал өчүүхэн үнэнийг л амьдран харуулж чадна. Тэгвэл тэд яаж Бурхан болж чадах юм бэ?… Чи Бурханы үгийн талаар бага зэрэг туршлагатай бөгөөд үнэний талаарх ойлголтынхоо дагуу амьдарч байгаа бол Бурханы үг чиний амь болдог. Гэхдээ чи үнэн бол чиний амь, эсвэл чиний илэрхийлж буй зүйл үнэн гэж хэлж бас л болохгүй; хэрэв чи ийм санаа бодолтой бол эндүүрч байна. Хэрвээ чи үнэний нэг талын тухайд зарим нэг туршлагатай бол энэ нь өөрөө үнэнийг төлөөлж чадах уу? Яавч чадахгүй. Тэвэл чи үнэнийг нэгд нэггүй тайлбарлаж чадах уу? Чи үнэнээс Бурханы зан чанар, мөн чанарыг олж мэдэж чадах уу? Чадахгүй. Хүн бүр үнэний нэг тал болон цар хүрээний талаар л туршлагатай байдаг. Үүнийг өөрийнхөө хязгаарлагдмал цар хүрээн дотроос туулснаар чи үнэний бүх талд хүрч чадахгүй. Хүмүүс үнэний анхдагч утгыг амьдран харуулж чадах уу? Чиний өчүүхэн төдий туршлага хэр хэмжээтэй вэ? Далайн эрэг дээрх ганц элсэн ширхэг; далай дахь ганц дусал устай адил. Тиймээс туршлагаараа олж авсан мэдлэг, мэдрэмж чинь хэчнээн эрхэм нандин байсан ч хамаагүй, үнэн гэж тооцож бас л болохгүй. Үнэний эх сурвалж, үнэний утга учир маш өргөн цар хүрээг хамардаг. Юу ч үүнтэй зөрчилдөж чадахгүй. “Миний туршлагын мэдлэг хэзээ ч зөрчилдөхгүй юу?” гэж зарим хүн хэлдэг. Мэдээж үгүй. Бурханы үгийг туулсан туршлагаас чинь гарсан жинхэнэ ойлголт үнэнтэй нийцдэг—энэ хэрхэн зөрчилдөж болох билээ? Ямар ч орчинд үнэн чиний амь байж чадна. Чамд зам өгч, чамайг амьд үлдээж чадна. Хүмүүст байдаг зүйл, хүмүүсийн олж авсан гэрэл нь зөвхөн өөрсдөд нь, эсвэл тодорхой цар хүрээн доторх зарим хүнд зохимжтой байдаг боловч өөр цар хүрээн дотор зохимжгүй байх болно. Хүний туршлага хэчнээн гүн гүнзгий байх нь хамаагүй маш хязгаарлагдмал бөгөөд тэдний туршлага хэзээ ч үнэний цар хүрээнд хүрэхгүй. Хүний гэрэл, хүний ойлголтыг хэзээ ч үнэнтэй харьцуулж болохгүй.

Үг. III Боть: Эцсийн өдрүүдийн Христийн яриа. Гуравдугаар хэсэг